GEBELİKTE DERİ

 

 

      1.    Hormonlara bağlı doğal değişiklikler

      2.    Gebeliğin mevcut deri hastalıklarına etkisi

      3.    Gebeliğe özgü deri hastalıkları

      4.    Gebelikte deri hastalıklarının tedavisi ve kozmetik kullanımı

 

 

1. HORMONLARA BAĞLI DOĞAL DEĞİŞİKLİKLER

 

Gebelikte çatlaklar mutlaka olur mu? Hangi bölgelerde daha sıktır?

Çatlak oluşum sıklığı son 3 aylık dönemde %90’dır. Karında, göğüste, kalçalarda, kol ve bacaklarda pembe-mor hafif çökük çizgiler şeklindedir.

 

Kimlerde daha sıktır?

Genç kadınlarda, iri bebekli gebelikte, kilolu kadınlarda, ailesel yatkınlıkta, çatlakları hali hazırda olan kadınlarda daha sık görülmektedir.

 

Gebelikte çatlakları önlemek mümkün müdür?

Gebelik sırasında çatlak oluşumu önlemek için etkinliği henüz tam olarak kanıtlanmamış bazı maddeler mevcut; Centella asiatica bitki ekstresi, vitamin E, aloe vera, kakao yağı, zeytinyağı, esansiyel yağ asitleri, kolajen, elastin, hiyaluronik asit ve pantenol.

 

Gebelikten sonra çatlaklar kaybolur mu?

Çoğunlukla gebelik sonrası çatlakların renkleri solar, beyazlaşır ama tamamen kaybolmaz.

Kaybolması için bir tedavi yöntemi var mı? Başarı oranı nedir?

Doğum sonrası tedavi amaçlı vitamin A içerikli kremler ve lazer (Pulsed Dye lazer) kullanılmaktadır. Bu tedavilerin başarı oranı henüz ortalama %50 civarındadır.

  

      Gebelikte pigmentasyon artışı ( ciltte koyulaşma) sık mıdır? Nedeni nedir?

Neredeyse her gebede görülebilmektedir. Koyu tenli kişilerde daha sık görmekteyiz. MSH (melanositleri uyaran hormon- ciltte koyulaşma sağlayan hormon) artışı sonucu genel bir melanozis olmaktadır.

 

En çok hangi bölgelerde görülür?

Meme başı, genital bölge, koltuk altları, benler ve izlerde renk koyulaşması görülür. Ayrıca karın orta hatta oluşan koyu renkte bir çizgilenme tipiktir.

 

Gebelik maskesi nedir? Önlemek için ne yapılmalıdır?

Gebelik maskesi/lekesi (Melazma), yüzde kelebek vari bir kahverengi leke oluşumudur. Gebelerin %70’inde rastlanılan kozmetik açıdan oldukça sıkıntılı olabilen bir görünümdür. Kronik tekrarlayıcı olabilmektedir.

Bu nedenle melazma oluşumunu önlemek için yüksek korumalı güneşten koruyucu (fiziksel) kullanmak gerekmektedir. Doğum sonrası yavaş yavaş solabilmekte, bazı vakalarda kaybolabilmektedir. Dirençli olanların teadavisinde özel karışımlar, meyve asitli kimyasal soyma işlemleri ve lazer tedavisi uygulanmaktadır.

 

Gebelikte saç ve kıllarda ne gibi değişimler görülmektedir?

Gebelik sırasında hormonal etkilenim sonucu genellikle yeni kıl oluşumu (anajen kıl büyüme fazına geçiş hızlanmakta) artmaktadır. Geçici bir kıllanma ve saçlarda gürleşme görülmektedir. Sebat edebilen bazı kıllanma durumları lazer epilasyon ile giderilmektedir. Doğum sonrası saçlar uzun bir dinlenme fazına (telojen faz) girmekte, bu nedenle gürleşen saçlar ortalama 1 yıl içinde dökülebilmektedir. Bazen bu süre 2 yıla kadar uzayabilmektedir.

 

Gebelikte tırnaklarda değişim olur mu?

Evet. Tırnak büyüme hızı gebelik boyunca artmaktadır. Ayrıca kırılganlıkta artış, enlemesine oluklar, tırnak ayrışması ve kalınlaşma olabilmektedir. Bu durumlar doğum sonrası genellikle gerilemektedir. Düzenli bir tırnak bakımı önerilmektedir.

 

Gebelikte damarlarda bir değişim söz konusu mudur? Kalıcı mıdır?

Östrojen hormonu artışına bağlı olarak damarlarda genişleme, düzensizlik, büyüme ve göllenme olabilmektedir. Bu değişikliklerin çoğu doğum sonrası kaybolmaktadır.

 

a. Örümcek damar genişlemesi (spider telanjiektazi): Gebelerin %70’inde ilk 6 aylık dönemde görülmektedir. Açık renkli kişilerde koyu renklilere göre 3 kat daha sık  görülmektedir. Yüz, boyun ve kol yerleşimli olabilmektedir.

 

b. Avuç içi kızarıklığı (palmar eritem): Gebelerin %70’inde görülmektedir. Açık renkli kişilerde koyu renklilere göre 3 kat daha sık görülmektedir.

 

c. Varis (bacak, genital, makat): Gebelerin %40’inde görülmektedir.

 

d. Şişkinlik (ödem): Gebelerin yaklaşık %50’sinde yüzde, el ve ayaklarda görülmektedir.

 

e. Damar akışının artmasından ötürü vajende kırmızılık ve rahim ağzında mavimsi renk değişikliği göze çarpar.

 

f. Yüzde kızarıp bozarma atakları (flushing), vücutta kurdeşen benzeri kabarmalar

(dermografizm), sıcaklama veya üşüme atakları olabilmektedir.

 

 

2. GEBELİĞİN MEVCUT DERİ HASTALALIKLARINA ETKİSİ

 

Gebelikte bağışıklık sistemi değişmekte, bu nedenle de mevcut deri hastalıkları bu durumdan etkilenmektedir.

 

           Gebelikte sedef hastalığı nasıl seyreder?

Sedef genetik bir deri hastalığı olup birçok faktör ile tetiklenerek ortaya çıkmaktadır. Gebelikte sedef çoğu zaman baskılanabilmekte, bazı durumlarda da kötüleşebilmektedir.

 

            Gebelikte atopik dermatit nasıl seyreder?

Atopik dermatit genetik kökenli bir alerjik deri hastalığıdır. Gebelikte çoğu zaman kötüleşebilmekte, bazı durumlarda da baskılanabilmektedir.

       

Gebelikte romatolojik hastalıklar nasıl seyreder?

Sistemik lupus eritematozus gebelikte en sık ortaya çıkabilen romatolojik hastalıklardan birisidir. Çoğu zaman alevlenebilmekte, bazı durumlarda baskılanabilmektedir.

 

Gebelikte ailevi Akdeniz ateşi (FMF) nasıl seyreder?

Gebelikte alevlenebilen bir genetik hastalıktır. Gebelik boyunca ilaç kullanımı gerektirmektedir.

 

Gebelikte cilt infeksiyonları nasıl seyreder?

Bağışıklık sistemi değişkenliğine bağlı olarak infeksiyonların tedavisi uzayabilmektedir.

 

Gebelikte akne nasıl seyreder?

Çoğu zaman baskılanabilmekte, bazı durumlarda alevlenebilmektedir.

 

           Gebelikte deri tümörleri nasıl seyreder?

Gebelik son dönemde kıvrım alanlarında et benleri (skin tag) oluşabilmektedir. Doğum sonrası bir kısmı kendiliğinden kaybolmakta, kaybolmayanlar ise elektrokoterizasyon yöntemi ile alınabilmektedir. Melanom hayatı tehdit edebilen bir deri kanseridir. Gebelik sırasında melenomun ortaya çıkışı veya mevcut melenomun kötüleşmesi konusu hala tartışmalı olup literatürde yayımlanan son bir çalışmada gebelik-melanom arası anlamlı bir ilişki saptanmamıştır.

 

Gebelikte büllü dermatozlar ( içi su dolu kesecikler) nasıl seyreder? Gebelik sırasında Pemfigus deri hastalığı ve Porfiri hastalığı çoğu zaman şiddetlenebilmektedir veya ilk kez bu dönemde ortaya çıkabilmektedirler.

 

3. GEBELİĞE ÖZGÜ DERİ HASTALIKLARI (GEBELİK DERMATOZLARI)

 

Deride gebelikte ortaya çıkan ürtiker benzeri döküntü ve plaklar hakkında bilgi

verir misiniz?

PUPP (PRURITIC URTICARIAL PAPULES AND PLAQUES OF PREGNANCY):

En sık (1/130-300) görülen gebelik dermatozudur. Son 3 aylık dönemde ani kilo artışı ile karında oluşan gerilme bir bağışıklık sistemi reaksiyonuna sebep olmaktadır. Karında çatlaklar üzerinden başlayıp kalçalara, uyluklara ve kollara yayılan şiddetli kaşıntı kabartılar ile karakterizedir. İlk gebelikte ve çoklu gebelikte sık görülmektedir. Ailesel olgular da bildirilmiştir. Doğum sonrası 1-2 haftada kendiliğinden dramatik bir şekilde gerilemektedir.

 

Gebelik kaşıntısı nedir?  Sık mıdır? Anneyi veya bebeği etkiler mi? Doğumdan sonra geçer mi?

Nedeni tam olarak bilinmemektedir. Üç yüz gebelikte bir sıklıkta ve her gebelik döneminde görülebilen bir durumdur. Anne ve bebek kötü yönde etkilenmemektedir. Ancak doğum sonrası haftalar-aylar boyu sürebilmektedir.

 

Gebelikte safra yollarında meydana gelen değişiklikler/hastalıklar cildi nasıl etkiler? Bebek için tehlike oluşturur mu?

Son 6 aylık gebelik döneminde, 146-1293 gebelikte bir görülebilen bir durumdur. Deri döküntüsü olmaksızın şiddetli kaşıntı, safra tuzları ve karaciğer enzimlerinde artış vardır. Fetusta bazı riskli durumlara sebep vermektedir. Erken doğum, mekonyumlu bebek( erkenden anne karnında dışkılama), intrakraniyal kanama( beyin içi kanama) ve intrauterin ölüm( anne karnında ölüm) olabilmektedir. 

 

Gebeliğe bağlı Pamfigoid nedir?

PEMPHYGOID GESTATIONIS:

Oldukça nadir (1/50 000gebelik) görülen hormon ilişkili otoimmün bir büllü deri hastalığıdır. Son 6aylık dönemde görülebilmektedir. 

 

İmpetigo herpetiformis nedir?

IMPETIGO HERPETIFORMIS:

Gebeliğin 2. yarısında görülebilen oldukça nadir bir püstüler sedef benzeri bir döküntülü durumdur.  

Kaşıntılı gebelik foliküliti nedir?

Hormonlarca tetiklenen bir akne formu olduğu düşünülen bu durum, 3 aylık gebelik dönemi sonrasında ve %7 oranında görülmektedir.

 

4.    GEBELİKTE DERİ HASTALIKLARININ TEDAVİSİ VE KOZMETİK KULLANIMI

 

Gebelikte kullanılan ilaçlar anne ve fetüsü (bebeği) etkiler mi? Nasıl?

Gebelikte kullanılan ilaçlar fetusu direkt veya indirekt olarak etkileyebilmektedir. Bu etkilenme şiddeti gebelik dönemine ve ilaçların plasentadan geçişine göre değişmektedir. İlk 2 aylık dönem (organ oluşumu) teratojenik riski( fetüse zarar verme riski) en yüksek zaman dilimidir.  Diğer dönemlerde fetusun organ gelişimi ve fonksiyonları veya gebelik seyri olumsuz yönde etkilenebilmektedir.

 

Toplumda doğumsal anomali (sakat doğum) riski ne kadardır?

Genel toplumda doğumsal anomali riski %4-6’dır.

 

Bu riski artıran nedenler nelerdir?

Bu oranın %5’i çevrede bulunan kimyasal atıklar ve ilaç kullanımı ile gelişmektedir.

 

En riskli ilaçlar hangileridir?

En riskli ilaç grupları: oral antidiyabetikler ( şeker ilaçları), oral antikoagulanlar (pıhtılaşmayı önleyen ilaçlar) ve antikonvulsiflerdir ( sara – epilepsi ilaçları).

 

Anne karnındaki bebeğe(fetüs) dokunan ilaçların bir risk sınıflaması var mıdır?

Evet. FDA( Amerikan gıda ve ilaç kurumu) tarafından, sistemik emilimi olan ilaçların fetusa etkilerinin riske dayalı sınıflaması yapılmıştır. Buna göre ilaçlar beş grup içerisinde değerlendirilmektedir:

 

Gebelik kategorisi A: Gebeler üzerindeki çalışmalar ilk 3 aylık dönemde fetusa yönelik herhangi bir risk göstermemiş, diğer dönemlerde de riske yönelik bir kanıt saptanmamıştır

 

Gebelik kategorisi B: Laboratuvar hayvanları üzerindeki deneylerde fetal rsik saptanmamıştır.

 

Gebelik kategorisi C: İlacın potansiyel risklerine rağmen, hamile bir kadındaki kullanımı ile belirgin bir yarar sağlanıyor olmalı ve laboratuar ve hayvan deneyleri veya insanlar üzerinde yapılmış uygun çalışmalar bulunmalıdır.

 

Gebelik kategorisi D: İnsanlarda potansiyel riskleri yönünden kanıtlar vardır. Buna rağmen ilacın hamilelerde kullanımının potansiyel faydaları, potansiyel risklerinden daha fazla olmalıdır.

 

Gebelik kategorisi X: Gebelerde kullanım riski, sağlayabileceği yarardan çok fazladır. Laboratuar hayvanlarında fetal anomaliler saptanmıştır. Gebelerde kullanımı kesinlikle yasaktır.

 

Gebelerde cilde sürme yoluyla uygulanan (topikal) ilaçlar için ne dersiniz?

TOPİKAL (DIŞARDAN UYGULANAN) İLAÇLAR:

Sistemik tedavi ile karşılaştırıldığında gebelerde topikal tedavi, derinin bariyer etkisi nedeni ile daha güvenilir olmakla beraber yine de yarar/zarar oranı değerlendirilmelidir. Gebelikte özellikle ilk üç aylık dönemde, zararlarına yönelik kesin veriler bulunmayan ilaçların kullanımından kaçınılmalıdır.

 

Kortizonlu kremler uygulanabilir mi?

Kortizonlu kremler kısa süreli ve açık olarak uygulanmalıdır. Güçlü kortizonlu kremlerin (triamsinolon, halometason, deksametason, klobetazol) ilk 3 aylık dönemde veya diğer dönemlerde de özellikle geniş alanlara uygulanması sakıncalıdır.

 

Mantar kremleri kullanılabilir mi?

Mantar kremlerinin gebelik boyunca kullanımları sakıncalı görülmemekle beraber, ketokonazol ve tiyokonazol hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır.

 

Vaginal krem kullanılabilir mi?

Vajinal krem kullanımı sakıncalı olabilmektedir.

 

Antibiyotikli krem kullanılabilir mi?

Antibiyotikli krem kullanımı, tetrasiklin dışında sakıncalı değildir.

 

Antiseptikler kullanılabilir mi?

Antiseptik preperatlardan fenol ve iyot içerenler kullanılmamalıdır. Klorheksidin ise ilk 3 aylık dönemde kullanılmamalıdır.  

      

Güneşten koruyucu kremler kullanılabilir mi?

Güneşten koruyucu olarak titanyum veya çinko içerikli fiziksel koruyucu kremler önerilmektedir. Kimyasal koruyucular kullanılmamalıdır.

 

Cilt temizleyiciler kullanılabilir mi?

Cilt temizleyici olarak asitli solüsyonlar/jeller kullanılmamalıdır. Peeling yapılmamalıdır. Retinoid içerikli antiaging kremler kullanılmamalıdır.

 

     Gebelikte ağız yoluyla alınan ilaçlar hangi gebelik kategorisine girerler?

SİSTEMİK (AĞIZ YOLU İLE ALINAN) İLAÇLAR:

 

Antihistaminikler: Klasik antihistaminikler B grubunda, modern antihistaminikler C grubundadır. İlk 3 aylık dönem hariç genellikle kullanımlarında kesin bir sakınca bulunmamaktadır.

 

Sistemik kortikosteroidler ( kortizon): C grubundadır. Triamsinolon grubu ilaçların diğerlerine göre daha riskli olduğu kabul edilmektedir.

 

Antibiyotikler: Ampisilin, sefalosporin, klindamisin, eritromisin, penisilin gebelikte en güvenilir antibiyotiklerdir.  B grubundadırlar.

Rifampisin, sulfonamid, gentamisin C grubunda

Tetrasisklin D grubundadır.

 

Analjezikler-antiinflamatuvarlar: Asetaminofen, ibuprofen, naproksen ve indometazin B grubunda yer almaktadır. İbuprofen, naproksen ve indometazin, prostoglandin sentezini bloke etmelerinden ötürü gebelikte kullanımları genellikle tavsiye edilmez.; ayrıca son 3 aylık dönemde kullanıldıklarında D grubuna girerler.

 

Retinoidler: Retinoidlerin özellikle yüksek dozlarının teratojenik etkileri hayvan deneylerinde kanıtlanmış ve insanlarda çeşitli anomaliler bildirilmiştir.

 

      Gebelikte lazer tedavisi olabilir mi?

      Gebelikte lazer tedavisi sakıncalıdır.

 

      Mezoterapi, karboksiterapi, botox, dolgu madde injeksiyonu gebelikte

     kullanılabilir mi?

      Gebelikte uygulanmaları sakıncalıdır.

 

 

REFERANSLAR

 

1.    Coşkun B et al. Gebelik Dermatozları. Dermatose  2004;3(2):72-76.

2.    Tunzi M et al. Common Skin Conditions During Pregnancy. Am Fam Physician 2007;75:211-218.

3.    Kroumpouzos G, Cohen LM. Dermatoses of Pregnancy. J Am Acad Dermatol 2001;45:1-19.

4.    James WD, Berger TG, Elston D. Andrews’ Disease of the Skin. Canada: W.B. Saunders Company; 2006:469-471.